24 Temmuz 1923 – Lozan Barış Antlaşması

Bugün, İsviçre’nin Lozan şehrinde Türkiye ile yedi Avrupa devleti ve Japonya’nın katıldığı barış konferansı sona ermiş ve antlaşma imzalanmıştır. Bu antlaşma ile Türkiye Ege adaları ve Musul dışında hemen hemen bütün taleplerini almış ve milli bütünlüğünü bütün dünyaya kabul ettirmiştir.

Lozan Barış Konferansı’na Türkiye’den başka İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan, Japonya, Romanya ve Boğazlarla ilgili konular konuşulurken de Rusya ile Bulgaristan katılmıştır. Konferansta Türk heyetine İsmet Paşa (İnönü) başkanlık etmiştir, İngiltere’yi Lord Cutzon, Fransa’yı Raymond Poincaré, İtalya’yı Mussolini, Yunanistan’ı Venizelos temsil ediyordu.

Lozan Antlaşmasının esasları şunlardır:

• Yeni Türk devletinin uluslararası alanda bağımsız, bütün diğer devletlerle eşit, şerefli bir varlık olduğu kesinlikle tanınıyor ve Osmanlı Devleti’nin sona erdiği kabul ediliyor.

• Sınırlar: Milli Misak sınırları genellikle kabul edilmiştir. Yalnız Batı Trakya daha önce Balkan savaşları sırasında elden çıktığı için geri alınamamış, ayrıca Gökçeada ve Bozcaada dışındaki Ege adaları, Yunanistan’a bırakılmıştır. Fakat bunların Türkiye’ye yakın olanlarında asker bulundurulmayacaktır. Musul da Türkiye’nin asla vermek istemediği ve İngiltere’nin de asla vazgeçmek istemediği bir mesele olarak çok tartışılmış ve sonunda konunun daha sonra Türkiye ile İngiltere arasında görüşmelerle halline karar verilmiştir.

• Yüzyıllarca Türk milletinin gelişmesini önleyen kapitülasyonlar bütün sonuçlarıyla ortadan kalkmıştır.

• Türkiye ile Yunanistan arasında azınlıklar meselesinin mübadele (değiş-tokuş) yoluyla halledilmesine karar verilmiştir. Anadolu ve Doğu Trakya’daki Rumlar (1 milyondan fazla) Yunanistan’a, Yunanistan’daki Türkler’in 400 bin kadarı da Türkiye’ye nakledilecektir.

• Türkiye, Birinci Dünya Savaşı yüzünden istenen savaş tazminatını ödemeyecektir. Yunanistan’ın Kurtuluş Savaşı sırasında sebep olduğu zararlar kabul edilmiş, ancak ekonomik güçleri olmadığı için bu zararı ödemesi mümkün görülmemiştir. Onun için, Mudanya Ateşkesi sırasında Yunanistan’da kalan Karaağaç ve yöresi, savaş tazminatı olarak Türkiye’ye iade edilmiştir.

• Osmanlı Devleti’nin 1854 yılından itibaren aldığı borçlar, Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılan devletlerle Türkiye arasında bölüşülmüştür. Bize düşen bölümün düzenli taksitlerle ve altın para yerine kağıt para esasına göre ödenmesi üzerinde anlaşmaya varılmıştır.

• Boğazlar Türkiye’ye geri verilmiştir. Ancak geçişler serbest olacak ve bu geçişleri, başkanının Türk olduğu uluslararası bir komisyon düzenleyecektir. Boğazların iki yakası askerden arındırılacaktır. Antlaşmadan altı hafta sonra işgal kuvvetleri İstanbul’u terk edeceklerdir.