Mezopotamya
Mezopotamya, Mısır ile birlikte, tarih çağlarında ilk uygarlığın geliştiği yerdir. Dicle ve Fırat’ın alt çığırları arasındaki bu topraklarda insanlar sulu tarıma geçmiş, kentler kurmuş ve IV. binyılın sonlarında bir yazı sistemi icat etmiştir. Bu topraklarda hayat şartları çok çetindir; nehirler Nil gibi düzenli aralıklarla alçalıp kabarmaz ve ekilen toprakları zenginleştirecek alüvyonları taşımaz. Zaman zaman afete dönüşen taşkınları, Tufan efsanesine esin kaynağı olmuştur.
Kent devletleri veya geniş krallıklar halinde örgütlenen Mezopotamya halkları, Mısır’daki gibi bir tanrı-kral otoritesi tanımadılar. Toprağın, insanların ve malların mutlak efendisi tanrıdır; kral sadece onun naibidir. Kralın otoritesi hiçbir zaman firavununki gibi sınırsız olmamıştır. III. binyıldaki Sümer krallarından VI. yy’daki Babil kralı Nabukodonosor’a kadar krallar hem asker, hem yöneticidir; günümüze kadar ulaşan kil tabletlerdeki yazışmalar sayesinde tanıdığımız merkezî ve yerel yönetimi kral temsil eder.
Mezopotamya, Mısır’ın tersine, bütün rüzgârlara açık bir geçiş bölgesidir. Arabistan ve Suriye bozkırlarından dalgalar halinde gelen göçebe Samîler, tarihin akışını bazen anî istilalarla hızlandırmış, bazen yavaş yavaş değiştirmiştir. Bu bölge, hem çeşitli halkların ve kültürlerin bir mozaiğidir, hem de bu uçsuz bucaksız killi ve bataklık ovalarda bulunmayan taş, metaller ve kereste gibi yapım malzemelerini hep başka ülkelerden almak zorunda kalmıştır. Bu iki nedenle, kralların dikkatli bir yönetici ve başarılı bir asker olması gerekir. M.Ö.IX. yy’dan M.Ö. VII. yy’a kadar askerliğin ve savaş politikasının ağır bastığı Asur bir yana, en barışçı hükümdarların bile hiçbir neden yokken yılda bir kere sefer düzenlemesi bir gelenektir. Aslında bu nedensiz seferler, her an ayaklanabilecek halkın ve saldırgan komşuların gözünü korkutmak, uzak eyaletlerden vergi toplayabilmek ve Ermenistan’dan alınacak madenler, Lübnan’dan getirtilecek sedir keresteleri için ticaret bağlantısı kurmak üzere girişilmiş birer gövde gösterisidir.
Mezopotamya’da hüküm sürmüş devletler:
- Sümerler M.Ö. 2900-2350
- Akadlar M.Ö. 2350-2150
- Asur Krallığı M.Ö. 2000-609
- Eski Babil Krallığı M.Ö. 1894-1595
- Kassitler M.Ö. 1595-1347
- Hurri-Mitanni Devleti M.Ö. 1500-1274
- Yeni Babil (Kalde) Krallığı M.Ö 625-539
- Pers Egemenliği M.Ö. 538-331
